در بسیاری از روش های آزمایشگاهی، نیاز به جداسازی و خالص کردن مواد و ترکیبات مختلف یک نمونه را داریم. برای این جداسازی تاکنون راه های مختلفی مانند استخراج، تقطیر، رسوب دادن، سانتریفیوژ و در نهایت کروماتوگرافی به وجود آمده است که در بین این روش های متنوع، استخراج و کروماتوگرافی مفیدترین راه های جداسازی هستند.
کروماتوگرافی (Chromatography)، تکنیکی تحلیلی و آنالیز کننده است که روش جداسازی در آن برپایه ویژگی های مواد سازنده مانند بار مولکولی، اندازه مولکولی و یا پیوستگی های مولکولی (molecular affinity). در این روش دو فاز تعریف می شود: فاز ثابت که فاز متحرک از روی آن عبور خواهد کرد و برهم کنش این دو فاز منجر به جداسازی ترکیبات می شود. در نهایت مواد و آنالیت های تفکیک شده، جمع آوری شده و به کمک آشکار سازها، تجزیه و شناسایی و کمیت بندی خواهند شد.
انواع مختلف کروماتوگرافی
ست آپ ها و دستگاه های گوناگونی برای جداسازی های کروماتوگرافی به وجود امده است.این دستگاه های مختلف کروماتوگرافی، با متدهای مختلفی مانند آنچه در اینجا شرح داده شده است، متفاوت هستند: برهم کنش های آنالیتی، جذب سطحی برای ترکیبات غیر یونی قطبی، تبادل یونی برای ترکیبات یونی (آنیون ها و کاتیون ها)، تقسیم بندی بر پایه میزان حلالیت، محروم سازی بر پایه اندازه مولکول ها، و پیوستگی با برهم کنش های وِیژه (مانند برهم کنش های انتی بادی و یا برهم کنش های پروتئین).
بر این اساس می توان روش ها و دستگاه مختلف را معرفی کرد:
1. کروماتوگرافی گازی (Gas Chromatography (GC شامل * کروماتوگرافی جذب سطحی گازی (Gas Adsorption Chromatography). * کروماتوگرافی تقسیم بندی شده مایع- گاز (Gas-Liquid Partition Chromatography GLPC * کروماتوگرافی گازی مویرگی (Capillary Gas Chromatography)
2. کروماتوگرافی مایع (Liquid Chromatography (LC شامل * کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (High Performance Liquid Chromatography (HPLCC. * کروماتوگرافی با محرومیت اندازه (Size Exclusion Chromatography (SEC. * کروماتوگرافی مایع سوپر حیاتی (Supercritical Fluid Chromatography (SFC
3. کروماتوگرافی تبادلی یون (Ion Exchange Chromatography (IC
4. کروماتوگرافی تراوشی ژل (Gel Permeation Chromatography (GPC
5. کروماتوگرافی پیوسته (Affinity Chromatography)
یکی از سوال های مهم در زمینه کروماتوگرافی، انواع کاربردهای کروماتوگرافی است که در زیر مشخص شده است:
کروماتوگرافی برای جدا سازی آمنیواسیدها، پروتئین ها و کربوهیدرات ها مورد استفاده قرار می گیرد (به عبارتی یکی از کاربردهای کروماتوگرافی، خالص سازی است)
آنالیز داروها، هورمون ها و ویتامین ها (به عبارتی دیگر، یکی از کاربردهای انواع کروماتوگرافی، آنالیز و سنجش مواد مختلف ترکیبات است).
انجام آنالیزهای کیفی و کمی انواع مخلوط های پیچیده به راحتی به کمک انواع کروماتوگرافی انجام می گیرد
تعیین وزن مولکولی پروتئین ها و دیگر مولکول های بزرگ آلی
جداسازی های کروماتوگرافیک می تواند در انواع مختلف آزمایشگاه های آنالیزی شامل موارد زیر مورد استفاده قرار بگیرد
1. موارد تشخیصی بالینی، 2. آزمایش های زیست محیطی، 3. محصولات غذایی و تجزیه و تحلیل محصولات غذایی و آشامیدنی، 4. تست های پزشکی قانونی، 5. علوم زیستی
دامنه تجهیزات کروماتوگرافی و تجهیزات لازم آن
کروماتوگراف ها با ستون های کروماتوگرافی تلفیق می شوند. فاز ثابت و فاز متحرک (مایع و یا گاز)، از این ستون ها حرکت می کند. تنوعی از این ضمائم وجود دارد که شامل اتصالات، شیرآلات و مجموعه های fraction هستند و اتوسمپلرهایی که برای افزایش توان عملیاتی مورد استفاده قرار می گیرد.
در هنگام تهیه و خرید تجهیزات کروماتوگرافی باید به چه مواردی توجه کرد
علاوه بر تعیین نوع مشخص و مورد نیاز کروماتوگرافی، ما نیاز به ستون هایی داریم که به کروماتوگراف ما ملحق می شود. علاوه بر آن، دتکتورها و یا آشکارسازهای کروماتوگراف جزئی حیاتی در جهت شناسایی نمونه ها/ مولکول ها هستند. ویژگی های کلی برای مقایسه (متغیر بین هر نوع کروماتوگراف) شامل نرخ جریان، فشار حداکثری، دامنه دمایی، تعداد پورت های تزریقی، ابعاد، و اینکه آیا سیستم قادر به آنالیزهای طیف سنجی هم هست و یا خیر (GC-MS و LC- MS) می شود.
برای آشنایی بیشتر با قطعات مصرفی، می توانید با بخش قطعات مصرفی کروماتوگرافی مراجعه کنید.
در بخش مقالات و دانلود، مقاله ها و ویدئو کلیپ هایی در زمینه انواع دستگاه های کروماتوگرافی وجود دارد که می توانید با مراجعه با آن بخش ها، برای بسیاری از سوالات خود، پاسخی بیابید.
